Хәбәрсез югалганнарның да өлеше бар

Әлеге язмам Тойгуҗа авылында гомер кичергән Наил Хуҗин турында. Үзе исән чакта газетага чыгасы мәкаләм соңга калды. Язмам мәрхүм Наил һәм аның әтисенең якты рухына хәер-дога булып барсын.

Менә ул елмаеп-көлеп капкасыннан килеп чыгар да, шаян сүзләр әйтеп күңелне күтәрер кебек. Авыл халкы аңа яратып "Шәймиеч" дип эндәште. С-100 тракторы белән оста идарә иткән Наил абыйга әле яшисе дә яшисе иде. Рәхимсез чир беркемне дә аямый шул. Җир өстендә басасы эзләре, башкарасы эшләре, тормыш юлдашы Розалина апа, чәчәк кебек ике кызы - Раушания белән Әлбинәсе, оныклары калды.
Хәерсез, рәхимсез 1939 елда дөньяга икенче бала булып аваз сала Наил. Әтисе Шәймөхәммәт, әнисе Гыйзелбану 1913 елгылар, Тойгуҗада туып үскәннәр. Кап-кара озын толымлы Гыйзелбану авылның беренче чибәре, эшчән кыз булса, Шәймөхәммәт - төпле акыллы, батыр, тәүфыйклы, тырыш. Каһәрле 1941 ел аларны мәңгелеккә аера, сабыйларны ятим итә. Өченче баласына авырлы Гыйзелбану сөеклесе Шәймөхәммәтне олы кызы Миңнеһөдә, кулындагы ике яшьлек Наиле белән елый-елый сугышка озата. Шушы кечкенә сабыйларны бүтән кулларына алып сөймәскә, яратмаска язган икән Шәймөхәммәткә. Сугыш башланып берничә ай үтми, аның "хәбәрсез югалды" дигән язуы килә. Инде 70 еллап вакыт узса да, үзе дә, кабере дә табылмый. Онытыла икән солдатларның бөек даннары, сулкылдашып елый билгесезлектә дога көткән изге җаннары. Хәзер тормыш юлдашы Гыйзелбану да, баһадир улы Наил дә якты дөньяда юк. Фанилыкта күрешмәгән җаннар бәлки туфракка әйләнеп бакыйлыкта күрешерләр? "Әти" дип әйтергә тилмереп үскән сабыйларның күзләренә ничек карарга соң? Туган якның җылы туфрагына ашкынган солдатларның берәр вакыт җәсәдләре табылырмы, ап-ак кәфеннәргә төренеп, авыл зиратына күмелерме? Сорауга җавап бүгенгәчә юк. Җавапны балалар, оныклар көтә.
Ирләре, әтиләре сугышта үлеп калганнар, хәбәрсез югалганнар, әйтерсең лә, онытылдылар... Күпләрнең кайда күмелгәне дә билгесез. 9 май көнне күкрәкләренә орден-медальләр тагып горур атлап урамнан барган сугыш ветераннарына күпләр сокланганда, тол калган солдат хатыннарының ниләр уйлаганын кемнәр белде дә, моңсу күзләреннән аккан яшьләрен тәрәзә пәрдәсе аша кемнәр күрде икән? Ялгыз канат белән үстергән ятим балаларны аякка бастырганда кемнәр ярдәм итте икән? Җавапсыз сораулар күңелне телгәли...
Наил әнисенең уң кулы булып үсә, кыз туганнары белән утын әзерләп, көтү көтеп, печән чабып балагачы уза. Мәктәптән соң, армия хезмәтенә алына. Өч ел Камчаткада хезмәт итә. Тракторчы һөнәренә өйрәнә. Кайткач таш карьерына эшкә урнаша. Авыл кызы Розалина белән тормыш кора. Наил экскаваторда таш-таулар актара, хатыны пешекче була. Пенсиягә чыккач та колхозда төрле эшләр башкара.
Тырыш, уңган, һәрвакыт алдынгы булды Наил абый. Бүгенге көндә кыз туганнары Ижевскида һәм Пермь өлкәсендә яшиләр. Розалина апа авылда гаилә учагын сүндерми. Гаиләнең Наил абыйны искә алмаган көне юктыр. Урыны җәннәттә булсын!
Тормыш дәвам итә... Ә аның тыныч, күкләребезнең аяз булуында Шәймөхәммәт солдатның да өлеше бар икәнен онытмаска кирәктер.

Эльза Хәбибрахманова, Тойгуҗа авылы китапханәчесе