Хатын-кызлар җир сөрде, без тырмаладык
Мин 1934 елның 11 октябрендә Петрозаводскида (Карелия) туганмын. Әти-әнием гади эшчеләр булган. Әтием Онега трактор заводында токарь, әнием фотография салонында хезмәт куйган. Бөек Ватан сугышы башлануга, июль аенда шәһәрне бомбага тота башладылар. Йортлар янында, нигездә алар шәхси иде, бомбадан качу урыны төзүгә керештеләр. Радиодан һава тревогасы игълан итеп, качарга тәкъдим...
Мин 1934 елның 11 октябрендә Петрозаводскида (Карелия) туганмын.
Әти-әнием гади эшчеләр булган. Әтием Онега трактор заводында токарь, әнием фотография салонында хезмәт куйган. Бөек Ватан сугышы башлануга, июль аенда шәһәрне бомбага тота башладылар. Йортлар янында, нигездә алар шәхси иде, бомбадан качу урыны төзүгә керештеләр. Радиодан һава тревогасы игълан итеп, качарга тәкъдим иттеләр. Без бу белдерүләрдән шулкадәр курка идек. Кич белән әниебез безне, өч кызны, җылы киемнәргә киендерә, без шулай йокларга ятабыз. Төргәккә ризык запасы әзерли, аны үзең белән алырга кирәк була иде. Кичләрен, ут яктысы урамнан күренмәсен өчен, өйләрдә тәрәзәләрне калын материал белән каплыйлар. Анда яшәүчеләрдән балаларны, үзләре хәрәкәтләнә алмаганнарны алып чыгу өчен төркемнәр оеша иде. Көндезләрен без бомба төшүдән ясалган чокырларны күрәбез.
Аннан кечкенә балалары булган гаиләләрне эвакуацияләүне игълан иттеләр. Һәркайсына 40 килограммнан артык булмаган әйбер алырга рөхсәт бирделәр. Без бишәү идек, балигъ булмаган улы белән ире фин сугышында үлгән әтинең сеңлесе өстәлде. Ул вакытта өлкәннәр сугышның озакка сузыласын күз алдына китермәгәннәр, үзләре белән иң кирәкле әйберләрне генә алганнар. 1941 елның 11 августында безне пристаньга китерделәр. Баржа кешеләр белән тулды, һәр гаилә аерым утыра. Ул төнне Онега күлендә кешеләр төялгән баржа бомбага тотыла. Әмма безгә бәхет елмайды. Катер безнең судноны Онега күле аша уңышлы өстерәп ала, аннан Беломор-Балтыйк каналының шлюзлары аша Вытегра шәһәренә кадәр алып бара. Товар вагоннарында Вологдага җиттек.
Бер атна элеккеге чиркәүдә яшәдек, тораклар эвакуацияләнгәннәр белән тулган. Без ике айдан соң гына билгеләнгән урынга - Архангельск өлкәсенә килеп җиттек. Әлегедәй хәтеремдә, безне бер өйгә алып кереп, җылы мич өстенә утырттылар, ашарга бирделәр.
Сеңлем белән әнием колхозда эшли башлады, өлкән апам һәм әниемнең сеңлесенең улы биш километрга йөреп укыдылар. 42 нче елның җәендә әбием мине дә үзе белән колхоз эшенә - чүп утарга, җитен җыярга алып йөри башлады. Алдагы җәйдә безне, кечкенә балаларны, егылмас өчен бау белән бәйләп атка утырттылар һәм чәчүлек җирне ничек тырмаларга кирәклеген күрсәттеләр. Хатыннар җир сөрде, без алар артыннан тырмаладык.
1942 елның көзендә мин беренче сыйныфка кердем. Кием иске, җылы аяк киеме юк, биш километрга йөреп укырга кирәк. Кайвакыт кар шулкадәр күп ява, өлкәннәр безне көртләрдән өстерәп чыгаралар иде. Кәгазь, дәфтәрләр булмады, иске китаплар җыеп, шуларга яздык.
Җиңү көне мин өченчедә укыганда килде. Без мәктәптә идек, авыл советы янына җыеп, сугыш бетү турында игълан иттеләр. Барыбыз да елыйбыз. Моны сүз белән язып аңлатып булмый. Без яшәгән авылның өч ир-егете генә сугыштан кайтты.
Безнең гаиләдән биш кеше кайтмады, әтиемнең өлкән апасы һәм аның биш баласы Ленинград чолганышында һәлак булдылар. Озак еллар үтсә дә, балачагымда күргәннәр хәтеремнән китми. Җирдә тынычлык булсын, безнең балалар, оныклар, оныкчыклар сугышның нәрсә икәнен белмәсеннәр иде.
Маргарита Колобанова
Фото гаилә архивыннан
Иң мөһим һәм кызыклы язмаларны Татмедиа Telegram-каналында укыгыз
-
5 март 2021 - 16:03Хачапури рецепты Сырлы ризыклар яратучылар хачапури белән аш та ашый, чәй дә эчә ала.11100
-
5 март 2021 - 15:59Тихоновода яшәүче Анна Филатова икеләтә бәйрәм билгеләде Анна Григорьевнаны 95 яше һәм Халыкара хатын-кызлар көне белән район башлыгы урынбасары Ләйсән Галиева котлады.8900
-
5 март 2021 - 14:40Менделеевскиның 1 нче мәктәбе туган телләрне өйрәнүгә иҗади якын килә Туган телләр һәм халыклар бердәмлеге көне уңаеннан 1 нче мәктәпнең туган тел һәм әдәбият укытучылары Алсу Ганиева һәм Алсу Кәримова «Телләр белгән – илләр белгән» исемле чара үткәрделәр.10300
-
5 март 2021 - 14:38«Тоннель» кагыйдә бозучыларны ачыклады ЮХИДИ инспекторлары «Тоннель» профилактик рейдын үткәрделәр. Аның барышында автобуслар берөзлексез тикшерелде.11300
-
5 март 2021 - 14:371 нче мәктәп укучылары өчен технология дәресе 1 нче мәктәптә 17 тегү машинасы һәм 15 верстак юнәтелгән. 5-9 нчы сыйныфлар укучылары технология дәресендә тегү серләренә өйрәнәләр һәм махсус станокларда агач эшләнмәләр кисәләр һәм уялар.9200
-
5 март 2021 - 14:35Әлфия Когогина район активын 8 Март белән котлады РФ Дәүләт Думасы депутаты Әлфия Когогина 8 Март алдыннан Менделеевск хатын-кызлары белән очрашты.11400
-
4 март 2021 - 14:26Район прокуроры сәламәтлек мөмкинлекләре чикле мәктәпнең укытучылар һәм укучылар коллективлары белән очрашты Актлар залында 7-9 сыйныфлар укучылары һәм мөгаллимнәр җыелды.11600
-
5 март 2021 - 14:42ЮХИДИ хезмәткәрләре менделеевск автоледиларына розалар һәм тюльпаннар бүләк иттеләр8 март Халыкара хатын-кызлар көне уңаеннан дәүләт автоинспекторлары һәм ЮИД отряды «Автоледилар өчен чәчәкләр» акциясен үткәрделәр9300
-
2 март 2021 - 10:38ТР атказанган мәдәният хезмәткәре Клара Галләмованың юбилей кичәсе С.Гассар исемендәге мәдәният сараенда уздыКлара Гәлимҗановна ветераннар халык хоры һәм «Талларым» татар җырлары ансамбленең алыштыргысыз җитәкчесе.9100
-
4 март 2021 - 13:07КҮҢЕЛЛЕ ӘЛИФБА #13 / "К" хәрефе Татар әлифбасын балалар белән бергә өйрәнәбез.17700
-
4 март 2021 - 13:22Бәзәкә авыл мәдәният йортында татар мәдәнияте концерты булды Дәртле җырлар һәм очкынлы биюләр белән тамашачыны Бәзәкә, Татар Тәкәше, Абалач, Тойма, Камай, Песәй, Тойгуҗа, Турай һәм Татахтиял клублары артистлары шатландырды.13400
-
4 март 2021 - 14:26Район прокуроры сәламәтлек мөмкинлекләре чикле мәктәпнең укытучылар һәм укучылар коллективлары белән очрашты Актлар залында 7-9 сыйныфлар укучылары һәм мөгаллимнәр җыелды.11600
© ТАТМЕДИА. Все материалы, размещенные на сайте, защищены законом.
Перепечатка, воспроизведение и распространение в любом объеме информации,
размещенной на сайте, возможна только с письменного согласия редакций СМИ.
При поддержке Республиканского агентства по печати и массовым коммуникациям «ТАТМЕДИА».
Наименование СМИ: Менделеевск яӊалыклары (Менделеевские новости)
№ свидетельства о регистрации СМИ, дата: ЭЛ № ФС 77 - 73819 от 28.09.2018
выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи,
информационных технологий и массовых коммуникаций
ФИО главного редактора: Искандарова Джулия Анатольевна
Адрес редакции: 423650, Республика Татарстан, Менделеевский р-н, г. Менделеевск, ул. Фомина, д. 20
Телефон редакции: (85549) 2-14-55
Политика о персональных данных
Антикоррупционная политика